Cineol (hay còn biết đến với cái tên Eucalyptol) là loại terpene có trong tự nhiên. Nhiều loại thuốc ho, nước xúc miệng, nước hoa thường có thành phần chủ yếu từ loại tinh dầu này. Mặc dù vậy, không phải ai cũng có đủ hiểu biết về các thông tin cơ bản của Cineol. Bài này, https://songkhoe24h.com/ sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu Cineol là gì? Tác dụng như thế nào? Định tính Cineol ra sao? Định lượng Cineol trong tinh dầu tràm, các loại dược liệu chứa cineol,… qua các nội dung chính sau đây.
Cineol là chất gì?
Cineol là một hợp chất hữu cơ có nguồn gốc từ thiên nhiên. Đây là chất có cấu trúc ete dạng vòng, bên cạnh đó cũng là một monotecpenoit.
Tên danh pháp theo IUPAC của chất này là 1,3,3-trimethyl- 2-oxabicyclo[2,2,2]octane. Ngoài ra, chất này có thể gặp dưới những tên khác như 1,3,3-Trimethyl-2-oxabicyclo[2.2.2]octan. hay 1,8-Cineol hoặc 1,8-Epoxy-p-menthan.
Cineol có mùi thơm thanh mát, tạo một chút cảm giác cay. Cineol không có khả năng tan trong nước, có thể tan trong dầu, ether, cồn. Nhiệt độ sôi của Cineol là 176 độ C.
Cineol có tác dụng gì?
Cineol có rất nhiều ứng dụng trên nhiều lĩnh vực trong đời sống của con người.
Thứ nhất trong lĩnh vực Y học:
Cineol đóng vai trò là thành phần quan trọng trong các thuốc trị ho, trị các triệu chứng trên đường hô hấp khác và cả nước súc miệng. Sở dĩ nó được sử dụng rộng rãi như trên là nhờ vào đặc tính chống oxy hóa, sát khuẩn mạnh. Bên cạnh đó, Cineol còn có khả năng làm lỏng chất nhầy, giúp đường hô hấp được thông thoáng, đồng thời còn có công hiệu giảm đau và giảm sưng tấy tại chỗ tiếp xúc.
Thứ 2, Cineol được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp thực phẩm và mỹ phẩm.
Nhờ vào đặc tính sở hữu một mùi hương hấp dẫn, dễ chịu mà chất này được đưa vào với tỷ lệ nhỏ để tăng hương vị cho đồ uống, bánh kẹo hoặc thêm vào trong các loại mỹ phẩm, nước hoa…
Thứ 3, Cineol được ứng dụng để đuổi các côn trùng và các sâu bệnh có hại do đó nó có thể là thành phần trong thuốc trừ sâu để chống lại các tác động xấu do sâu bọ gây ra.
Một ứng dụng quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu không thể không kể đến là khả năng như một mồi nhử để thu hút và hấp dẫn các loài ong lan, phục vụ cho việc nghiên cứu của các nhà khoa học.
Định tính Cineol
Phương pháp sắc kí lớp mỏng
- Chất hấp phụ: Silicagel Viện kiểm nghiệm.
- Dung môi thích hợp (cloroform, benzen,…) hoặc hôn hợp dung môi.
- Hiện màu: thuốc thử hiện màu: Vanilin/ H2SO4, anisaldehyd/ H2SO4, H2SO4 đặc.
- Phương pháp định tính: Từ trị số của Rf cùng màu sắc các vết, đối chiếu với chất chuẩn. Hơn nữa, còn có thể dùng phương pháp chấm chồng với chất chuẩn.
Phương pháp sắc kí khí
Dựa vào sự phân chia của các thành phần trong tinh dầu giữa hai pha không trộn lẫn vào nhau.
- Pha cố định: cột nhồi hay cột mao quản.
- Pha di động: các chất khí H2, He, Ar, N2…
- Phương pháp định tính: dựa vào thời gian lưu Rt rồi so sánh với chất chuẩn.
Phương pháp hóa học
Tạo dẫn chất kết tinh bằng các phản ứng hóa học. Đo độ chảy của các dẫn chất này và đối chiếu với tài liệu.
Phương pháp phân tích phổ
Tách riêng từng cấu tử bằng phương pháp sắc kí cột, sắc kí lớp mỏng chế hóa, các phương pháp hóa học và dùng các phương pháp phân tích phổ để giải thích cấu trúc.
Định lượng Cineol
Phương pháp xác định điểm đông đặc
Cineol có đặc tính là kết tinh tại nhiệt độ rất thấp. Hàm lượng cineol sẽ ảnh hưởng lên nhiệt độ kết tinh theo chiều hướng tỷ lệ thuận. Dựa trên tính chất này, người ta ứng dụng vào định lượng bằng cách thể hiện mối liên hệ giữa nhiệt độ kết tinh và hàm lượng cineol thông qua đồ thị.
Phương pháp Orto – cresol
Cũng trên ý tưởng do nhiệt độ kết tinh. Tuy nhiên ở phương pháp này lại là cho cineol tác dụng với orto – cresol để tạo thành một sản phẩm dưới dạng kết tinh. Sau đó, sẽ tiến hành đo nhiệt độ kết tinh của hỗn hợp này và so sánh với tài liệu chuẩn. Khả năng kết tinh của cinol sẽ phụ thuộc vào hàm lượng của nó.
Phương pháp resorcin
Ở phương pháp này, để tạo sản phẩm kết tinh thì chúng ta sẽ cho cineol tác dụng với dung dịch resorsin ở trạng thái bão hòa. Khi có sẽ có những thành phần không tham gia tạo phản ứng kết tinh thì sẽ được đọc thông qua thiết bị bình cassia.
Phương pháp acid phosphoric
Phương pháp là phối hợp nhiều quy trình. Bước đầu sẽ cho tạo sản phẩm kết tinh bằng cách cho cineol tác dụng với dung dịch acid phosphoric đặc. Sau khi thu được sản phẩm rồi tiếp tục làm sạch nó.Bạn có thể tiến hành theo phương pháp cán để định lượng hoặc sử dụng thiết bị bình cassia để đọc lượng cineol kết tinh (để chuyển cineol từ trạng thái kết tinh sang lỏng thì dùng nước nóng).
Định lượng Cineol trong tinh dầu tràm
Tinh dầu tràm là chất lỏng trong, có màu lục nhạt hay vàng nhạt, hoặc không màu.
Để định lượng Cineol trong tinh dầu tràm, ta có thể dùng phương pháp đo điểm đông đặc của hợp chất cộng giữa Cineol và ortho-Cresol.
Cineol trong tinh dầu tràm phải có chiểm tỷ lệ 45-60%
Dược liệu chứa tinh dầu có thành phần Cineol
Tinh dầu Bạch đàn: Trong tinh dầu bạch đàn lượng cineol chiếm tỷ lệ cao dao động trong khoảng từ 60-70% hoặc có thể thay đổi tùy loài. Vì vậy Bạch đàn vẫn được xem là nguồn cung cấp tinh dầu giàu cineol rất quan trọng trong việc ứng dụng tách chiết cineol.
Tinh dầu Tràm gió có thành phần chính Eucalyptol, được chiết xuất từ cây tràm, được sử dụng nhiều khi cảm lạnh, trùng gió, ho, ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm, làm sạch và dưỡng da,…
Tinh dầu Khuynh diệp (Eucalyptus Essential Oil): thành phần chủ yếu là Eucalyptol chiểm khoảng 60%. Trong trường hợp người bệnh bị nhiếm nấm, ghẻ lở,… chỉ cần sử dụng tinh dầu Khuynh diệp thoa trực tiếp lên trên vết đó là sẽ nhanh chóng lành.
Tinh dầu tràm trà Tea Tree (Melaleuca alternifolia) có nguồn gốc từ Australia. Công dụng nổi bật của loại tinh dầu này có thể kể đến là chữa mụn trứng cá, giúp cho làn da mềm mại, mái tóc thêm đẹp và sạch gàu.
Tinh dầu Hương thảo (Rosemary Essential Oil) giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi, giảm đau cơ, tăng cường khả năng hoạt động của hệ thần kinh như cải thiện trí nhớ, tác dụng làm đẹp như dưỡng da.
Tinh dầu long não (Ho Wood Essential Oil) được dùng nhiều trong xông thơm, xông hơi, tẩy rửa, pha với nước hoa hoặc sử dụng cùng nước tắm.
Tinh dầu nguyệt quế (Laurel Leaf Esential Oil) có công dụng làm đẹp, hỗ trợ giảm đau, thanh lọc không khí.
Lưu ý khi sử dụng Cineol – Eucalyptol
Cineol được chiết xuất từ dược liệu với ứng dụng rộng rãi là tạo mùi thơm hấp dẫn trong các thực phẩm cũng như mỹ phẩm nhưng không được quá lạm dụng. Bởi vì, nếu dùng Cineol ở hàm lượng cao thì có thể gây ra nhưng hậu quả, ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của chúng ta.
Bên cạnh đó, cineol thể gây nguy hại với chúng ta qua cả đường hô hấp, hệ thần kinh và tiếp xúc trên da. Đặc biệt, cineol còn có thể gây độc tố trên hệ sinh sản của cả nam và nữ. Do vậy, người ta có những quy định rất chặt chẽ khi sử dụng: quy định liều lượng, liều tối đa trong thức ăn, đồ uống hoặc các chế phẩm khác.
Tài liệu tham khảo
- Assessment report on Eucalytus globulus Labill., Eucalyptus polybractea R.T. Baker and/or Eucalyptus smithii R.T. Baker, aetheroleum
https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-eucalytus-globulus-labill-eucalyptus-polybractea-rt-baker/eucalyptus-smithii-rt-baker-aetheroleum_en.pdf - Eucalyptus essential oil as natural pesticide
https://www.researchgate.net/publication/222750005_Eucalyptus_essential_oil_as_natural_pesticide - Hydroxylation of 1,8-cineole by Mucor ramannianus and Aspergillus niger
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4512070/
Xem thêm một số thông tin hữu ích:
-
Tinh dầu quế chứa một lượng lớn chất chống oxy hóa và kháng khuẩn tự nhiên.
-
Tinh dầu hoa anh thảo giảm tình trạng mụn, giữ gìn làn tươi trẻ.
-
Tinh dầu Tràm gió được sử dụng rộng rãi để phòng cảm mạo, trúng gió.
